Geschiedenis

 

Oude schutterij 14e tot 17e eeuw.

 

Zoals in alle versterkte steden, moeten er ook te Bree reeds vroeg schuttersgilden hebben bestaan: zeker in de tweede helft van de 15de eeuw. In dorpen ontstonden ze echter ook, waarschijnlijk meer van uit een kerkelijke achtergrond dan als militie zoals in de steden. Schutterijen hadden oorspronkelijk voor doel eigendom en bevolking te beschermen tegen vrijbuiters en baanstropers, die de streek onveilig maakten. In de steden waren ze dus een soort burgerwacht en maakten de kern uit van de stadswacht in vredestijd en van het verdedigingsgarnizoen in dagen van belegering en oorlog. Ze stonden helemaal in dienst van het stadsbestuur en werden er dan ook door onderhouden. De eerste schutters zullen nog wel de kruis- of voetboog gebruikt hebben, maar daarna, tot in de 15e eeuw, hanteerden ze de” edele handboog”. Later, omstreeks 1475, als de steden met vuurwapens en geschut verdedigd werden, grepen ze naar de haakbuks of buks en schoten ze met loden kogels. Uit deze periode zijn er geen archiefstukken van de schuttersgilden overgebleven. Door de tijd heen bewezen de schutterijen maar weinig diensten meer en maakten de gemeentebesturen hun beklag dat het grote onkosten had met de schutterijen. Vervolgens werden ze ingezet voor andere doelen en niet meer in dienst van de stad. Een harde slag voor de schutterijen. Een slag die zeker allesbehalve gunstig moet ingewerkt hebben op het voortbestaan en de bloei van de Gilden.

Over het allereerste begin van de ALDE en de JONGHE COMPANIE te Beek weten we niets. De eerste tastbare gegevens van St. Catharina zijn de zilveren platen uit 1632 en wel twee dezelfde met de beeltenis van St. Catharina met het opschrift: “PATRONERSE VAN DIE JONGHE COMPANIE VAN BEE(C)K 1632” en merkwaardig genoeg ook een met de beeltenis van de patroonheilige van de kerk St. Martinus met het opschrift: “SANTE MARTINV ORA PRO NOBIS 1632” . Gezien het feit dat de keizersplaat van Claes Veeskens uit 1632, opschrift: ”CLAES VEESKENS KEISER VAN DIE ALDE COMPANIE VAN BEECK”, exact de zelfde beeltenis heeft als die van de Jonghe Companie mogen we veronderstellen dat de vier platen gelijktijdig zijn vervaardigd door dezelfde edelsmid. Tevens wijst het op een goede verstandhouding tussen de beide schutterijen.

Van de ALDE COMPANIE is de eerste plaat gekend uit 1614. De jonge en de oude schutterij uit Bree hebben beide een gedachtenisplaat uit 1606, maar worden in het gemeentelijk Ordonnantie register reeds vermeld in 1582.

De zilveren vogel met op het halsbandje de tekst :”DEY JONGHE COMPANIJ VAN BEECK” heeft geen jaartal, maar stamt waarschijnlijk uit de 17de eeuw. Opvallend is dat hij geen kroon draagt.

Of er ook schutters bij de slag van St. Nicolaasdag te Meeuwen, op de Donderslagse Heide, in 1648 gevallen zijn is niet bekend, wel dat er 12 doden en 20 gewonden uit Beek te betreuren waren. Zo ja, zijn zij echter niet in schutterijverband opgetrokken.

 

Dan zijn er nog de keizersplaten van Lambert Cremers, een landbouwer gezien het paard en de eg op de plaat, uit 1734 en van Lambert Jansen, molenaar op de Genatte watermolen, gevisualiseerd door de drie molensteenankers op de plaat, uit 1741.

 

Sedert het einde van de 16e eeuw bestonden de schuttersgilden dus niet meer met een militair doel. Wel werd er door het gemeentebestuur van tijd tot tijd nog eens op hen beroep gedaan voor het handhaven of herstellen van de orde. Maar voor de rest bestond hun doel nu hoofdzakelijk in het verschaffen van een aangenaam zondags- en kermisvermaak en in het folkloristisch opluisteren van optochten en processies en uiteraard als sociale zekerheid in tijden van ziekten en dood.

 

 

Franse overheersing.

 

Net als voor vele andere kerkelijke verenigingen was de Franse overheersing een zwarte periode voor de schutterijen. Vermits de schutterijen kort aanleunden bij de kerk, werden zij gevreesd door de Fransen en werden hun activiteiten verboden. De 28e april 1796 werden de schuttersgilden, samen met de burgerwachten, door de Franse Republiek afgeschaft. Er mocht geen processie meer buiten de kerk gehouden worden en enkele jaren later werd bepaald dat alle geweren moesten alle geweren ingeleverd worden. Al de goederen, eigendom van de schutterijen werden aangeslagen en verbeurd verklaard. Doch onder Napoleon werden ze in vele gemeenten heringericht.

 

 

19e eeuw.

 

Na de Franse overheersing hervatte de schutterij haar activiteiten. Het oudste vaandel dat de schutterij bezit, dateert dan ook uit 1825 en er staat een beeltenis van St. Catharina op. Op het einde van de19de eeuw was er weer een opbloei, alom werden weer schuttersfeesten georganiseerd waaraan ook St. Catharina deelnam, zie de zilveren eretekenen uit Neeroeteren 1877 en Kessenich 1878.

 

 

Heropbloei.

 

De twee wereldoorlogen strooiden veel roet in het schuttersleven en pas na de tweede wereldoorlog kan men spreken van een werkelijke heropbloei. Een gans nieuwe periode vangt aan. In 1951 staken de echte schutters van Beek de koppen bij elkaar en omdat ze nog een oude vogel van de St. Catharina-gilde bezaten, verkoos men St. Catharina als beschermheilige van de schutterij in plaats van Sint-Martinus, de patroon van de parochie. In 1952 werd de schutterij St. Catharina Beek wederom opgericht te Beek door Jaak Lipkens, meester Martens en Jef Van Hoef en is nog steeds actief.

In 1960 behaalde het zestal van schutterij St. Catharina Beek de derde plaats op het OLS. Het zestal dat achter schietboom nr.4 had plaats genomen, trad als volgt aan : Cornelissen Mathieu, Schrijvers Frans, Driesen Mathieu, Janssen Michel, Braeckers Hugo en Segers Mathias. De gildeketen, ook wel schutterszilver of breuk genoemd, die de koning nog steeds draagt, bestaat uit de zilveren vogel en 10 zilveren koningsplaten aangevuld met 15 zilveren wedstrijdschilden. Het antieke zilver wordt alleen nog maar bij speciale gelegenheden uit de kluis gehaald.

 

 

Vaandels en vlaggen

 

De eerst bekende vlag dateert uit 1825, maar allen een roset met de beeltenis van St. Catharina is hier nog van over.

Bij de heropstart in 1952 schonk Pastoor Clijsters 1800 frank voor een nieuwe vlag.

 

In 1968 werd een nieuwe vlag in gebruik genomen met daarop de roset met de beeltenis van St. Catharina uit de vlag uit 1825.

 

De vlag die op 15 augustus 1980 gewijd werd ter gelegenheid van de feestelijkheden op touw gezet bij het, foutief veronderstelde, 300-jarig bestaan van de schutterij, werd door de Zusters Trappistinnen vervaardigd. De dorpskern van Beek staat er op afgebeeld met natuurlijk de Abeek, vroeger ook wel Molenbeek genoemd. Verder staan er de emblemen van Bree, de Leeuw van Limburg, het schild van het graafschap van Loon en de Leeuw van Vlaanderen op.

 

Voor het Trommelkorps werd een standaard met blauwe vlag aangeschaft. Na beschadiging was er een lange periode zonder, maar in 2015 werd de nieuwe standaard in gebruik genomen.

Kleding

 

In tegenstelling tot de periode voor 1945, wordt na de tweede oorlog cultuur-historische waarde van de Limburgse schutterijen ontdekt. Haar wordt een tweede opdracht toebedeeld die tot dan toe haar vreemd was. De schutterijen levert zelf ook de nodige inspanningen om haar imago te verbeteren door een stijlvol optreden en door de aanschaf van uniformen. Aanvankelijk droegen de schutters van St. Catharina Beek geen uniformen, maar herkende men de schutters aan hun blauwe kepie met daarop de letters S.K.B. Wanneer de eerste uniformen aangeschaft werden, is niet gekend. Er werd gekozen voor een donkergroen militair uniform. Zij werden gedragen tot 1974. Toen werd gekozen voor een fantasie-uniform in de kleuren groen en oranje.

Voor de schutterij van Beek was 1985 een belangrijk jaar. Door de vroege slijtage van de kostuums, besloot men een nieuw uniform te laten ontwerpen. De heer Jan Kneepkens ontwierp aan de hand van oude tekeningen, schilderijen, naslagwerken en catalogi een historisch verantwoord kostuum uit de periode 1600 - 1650. In deze nieuwe kostumering startte het seizoen 1985 op 8 april met het traditionele koningsschieten. Op zondag 7 juli 1985 stalen zij de show op de Ouwe Limburger te Dieteren (Nederlands Limburg). 's Anderendaags las men in de Nederlandse pers: Green beerkes van Biek in knickerbockers maar wat chic.

Na 25 jaar trouwe dienst waren de bestaande uniformen aan vervanging toe. Het winnen van het Limburgs Dames Schuttersfeest in 2007 en het inrichten ervan in 2008 bracht geld in het schutterslaadje om de nieuwe uniformen te verwezenlijken.

Op vrijdag 8 april 2011 presenteerden de leden vol trots hun nieuwe uniformen aan de Beekse gemeenschap, het schutterswezen en alle geïnteresseerden. Het werd een gezellige feestavond waar Frenske, de Belleman van dienst, als echte dropsomproeper het heuglijke nieuws aankondigde. Daarna volgde de presentatie geopend met twee kamerschoten afgevuurd door ons honderd jarig erelid Henri Langens.

Verenigingslokaal

 

26 juni 1998 werd het nieuwe verenigingslokaal aan de Sint Michielstraat officieel in gebruik genomen.

Laatst aangepast: 27 augustus 2023 © schutterijbeek.be Kevin Kenis